“De waardering van je uiterlijk heeft ontzettend weinig te maken met hoe je er feitelijk uitziet”

Aflevering 1 van ‘Lijf’, ‘(ab)normaal ideaal’, gaat over ‘de norm’ en hoe we ermee omgaan. Vijf vrouwen vertellen over hun ervaring met – en verhouding tot – het heersend schoonheidsideaal en hoe dat hun leven beïnvloedt. Is het geen tijd om die norm buitenspel te zetten? En hoe doen we dat? Vragen voor Liesbeth Woertman, hoogleraar psychologie. Zij doet al meer dan 30 jaar onderzoek naar ‘mooi zijn’ en ‘schoonheidsidealen’.

De waardering van je uiterlijk heeft ontzettend weinig te maken met hoe je er feitelijk uitziet”

“Schoonheidsidealen zijn van alle tijden en alle culturen” zegt Liesbeth Woertman. “Omdat het een ideaal is, mag het wat ‘overdreven’ zijn. Maar in onze tijd is het gigantisch overdreven omdat het schoonheidsideaal volkomen technisch is. Het is gemanipuleerd, het gaat niet meer om biologisch mooi zijn en dat leuk onderhouden en ermee spelen. Nee, het gaat om een gefotoshopt gemanipuleerd ideaalbeeld, en dan kom je bij een soort schoonheidsideaal van technische perfectie uit. En zo gebeurt het dat geen enkele vrouw in dat plaatje past, want niemand is perfect. En zo krijg je ook de biologische mooie vrouwen die dan heel ontevreden worden.”

Dat willen voldoen aan de norm is niet zomaar iets kleins of triviaals, zegt Woertman. En dat hoor je ook in de vijf getuigenissen: het maakt een wezenlijk onderdeel uit van onze denkwereld, en het zweeft boven al onze hoofden. “Nochtans heeft de waardering van je uiterlijk ontzettend weinig te maken met hoe je er feitelijk uitziet, maar alles met hoe je je voelt, en met wie je je vergelijkt” zegt Woertman.

“Als ik me zou vergelijken met mijn studentes,  die 30 à 40 jaar jonger zijn, dan zat ik de hele dag wenend onder mijn bureau, omdat het heel stom is om je  met veel jongere meisjes te vergelijken. Het is dus heel belangrijk om je te vergelijken met levende mensen om je heen, van ongeveer dezelfde leeftijd.  Deze horizontale vergelijking is de meest gezonde manier om een min of meer positief lichaamsbeeld te hebben.”

Het is belangrijk om je te vergelijken met levende mensen om je heen, van ongeveer dezelfde leeftijd.  Deze horizontale vergelijking is de meest gezonde manier om een min of meer positief lichaamsbeeld te hebben.

“We weten allemaal dat we belazerd worden”

Hoe we het ook draaien of keren: er is wel een hele industrie die massa’s geld verdient aan de onzekerheid van mensen op basis van die norm en dat schoonheidsideaal. “Ze proberen natuurlijk te focussen op verschillende doelgroepen om zoveel mogelijk geld binnen te harken” zegt Woertman. “Als je goed naar reclame kijkt, gaat het ook altijd om hetzelfde verhaal. Het grondthema van alle cosmeticareclames is dat er pas van je gehouden wordt en je aantrekkelijk bent als je er rimpelloos uitziet.”

Het is ook heel moeilijk om je aan dat verhaal te onttrekken. “We weten allemaal dat we belazerd worden.  Maar als Unilever bijvoorbeeld slakkenslijm ontwikkelt, het in heel mooie potjes doet en er 150 euro voor vraagt, wordt het toch weer fors verkocht.”

(lees verder onder de foto)

Aanrakingen die troost en bescherming bieden

Daphne en Britt getuigen in de podcast dat het hen enorm helpt om hun lichaam aan te raken en vast te pakken. Fantastisch vindt Woertman dat: “Ik vind dat heel bemoedigend.” Ze haalt het voorbeeld aan van baby’s. Die worden geboren zonder zelfbeeld en ontwikkelen dat in eerste instantie pas door aanrakingen. “We leren in de aanraking, door onze ouders en eventueel broertjes en zusjes, waar ons eigen lichaam ophoudt, en waar het lichaam van iemand anders begint. Daarna komt taal erbij. Als een kind ‘ik’ leert zeggen is dat een noodzakelijke ontwikkelingsstap om een ankerpunt in jezelf te creëren om van daaruit jezelf en anderen te leren kennen.”

“Als je heel liefdevol bent bekeken en op een prettige manier bent aangeraakt, dan heb je het een stuk makkelijker in het leven dan de grote groep bij wie dat veel minder is. Laat staan voor de kinderen die mishandeld zijn en er niet mochten zijn.”

Dat aanraken blijft ook als volwassene heel belangrijk: het kan troost en bescherming bieden als je verdrietig bent, of in de war bent.

“Verbind je niet op Instagram met influencers”

Maar wat zijn nu concrete dingen die je kan doen om jezelf mooi(er) te vinden? Let op met de hoeveelheid gemanipuleerde schoonheidsidealen die je naar je hersenen stuurt, raadt Woertman aan. “Verbind je niet op Instagram met de familie Kardashian en andere zogenaamde influencers. Want het woord zegt het al: het zijn beïnvloeders. Die beelden komen je hersenen binnen, en doen hun werk: ze gaan jouw schoonheidsideaal vormen.”

Hoe lang je kijkt, heeft ook impact: “Je moet geen hoogleraar zijn om te begrijpen dat het een enorme negatieve invloed heeft als mensen 6 uur per dag naar dit soort beelden kijken. Het gaat ook ten koste van het omgaan in de gewone wereld met jongens en meisjes van je eigen leeftijd. Je krijgt een totaal vervormd ideaalbeeld.”

“Als je gewoon in de zintuiglijke wereld leeft, zie je dat niemand perfect is.  Sommigen zijn mooier dan jij, anderen minder mooi, en daar is heel goed mee te leven.”

Geen selfies bewerken

Wat ook helpt: geen selfies van jezelf bewerken. “Je krijgt zo een ontzettend vals beeld en je kan alleen maar ongelukkig zijn als je in de gewone spiegel kijkt. Dus doe het niet, het heeft geen enkele zin.”

“In deze gekke coronatijden zie je dat mensen beseffen hoe belangrijk het is om lekker naar buiten te gaan, met vrienden onnozel te lachen, te dansen en het naar hun zin te hebben” besluit Woertman. “Deze fundamentele menselijke behoeften zullen uiteindelijk gaan zegevieren. Omdat we allemaal weten dat in de liefde en in de vriendschap die gemanipuleerde schoonheid er niet toe doet. Want het is prima dat je aan je gezicht kan zien hoe oud je bent.”

Het is prima dat je aan je gezicht kan zien hoe oud je bent. 

Prof.dr. Liesbeth Woertman is hoogleraar psychologie aan de Universiteit Utrecht. Zij promoveerde in 1994 op het onderwerp lichaamsbeelden. Ze schreef ‘Psychologie van het uiterlijk’ en ‘Je bent al mooi. De schoonheid van imperfectie’.

Beluister 'Lijf', de podcast van Layla El-Dekmak:

Het wondermooie lijflied is gemaakt door Lisette Ma Neza en Roos Denayer.

Lees ook: