In Frankrijk plegen 600 boeren per jaar zelfmoord: "Het is een Europees probleem"

Het was boerenzoon Jacques Jeffredo die in oktober 2015 zeshonderd kruisen in piepschuim plaatste voor de kerk in het Noord-Franse dorpje Sainte-Anne d’Auray. Die kruisen vertegenwoordigden het aantal boeren dat per jaar zelfmoord pleegt in Frankrijk. “Die cijfers zijn misschien niet officieel, maar wel een doordachte berekening van Jeffredo”, vertelt journaliste Tine Hens. Officieel zijn de cijfers lager. “Als een boer uit het leven stapt ten gevolge van een depressie, wordt dat geregistreerd als een slepende ziekte. Of als het gebeurt naar aanleiding van een faillissement, wordt die persoon niet meer als boer meegeteld.”

300 euro per maand

Hens ging praten met de boeren en verdiepte zich in de materie. Het werd als snel duidelijk dat het geen Frans probleem is, maar een probleem op Europees of mondiaal vlak. Er zijn een aantal verklaringen voor die hoge cijfers. “Ten eerste is de boerenstiel een eenzame stiel en bovendien verdienen ze ook weinig”, zegt Hens. “Zonder subsidies zouden velen ook niet meer overleven, want ze verdienen omgerekend maar 300 euro per maand.”

“Ten tweede is het ook de toenemende administratieve druk”, gaat de journaliste verder. “Het beroep is veel ingewikkelder geworden, ook op administratief vlak. Dat heeft te maken met een steeds strengere regelgeving, die vaak ook terecht is vanwege het milieu. De boeren kunnen daarvoor wel consulenten aanspreken, maar die kosten ook veel geld en dat hebben ze vaak niet.”

De boeren zitten ook aan het begin van de ingewikkelde voedselketen, als er iets misloopt met de voeding krijgen zij vaak de schuld. “En dat terwijl er steeds meer tussenpersonen komen in de keten”, weet Hens. “De boeren moeten ten slotte de concurrentie aangaan met collega's uit de hele wereld en niet meer alleen met de naburige boer, zoals dat vroeger was.”

Schaamte

Trots is een heel belangrijke factor bij de landbouwers, die weerhoudt hen er vaak van een andere job te kiezen. ”Veel jonge boeren willen slagen in de stiel omdat hun ouders en grootouders dat ook hebben gekund”, aldus Hens. “Het sociaal weefsel is ook veel minder sterk dan vroeger. Alle boeren zijn elkaars concurrenten geworden en ze vinden het vaak heel moeilijk om tegenover anderen toe te geven dat het eigenlijk niet zo goed gaat. Er heerst een klimaat van schaamte.”

Toch staat er ook een nieuwe vorm van het boeren op. Het zijn vaak mensen zonder landbouwachtergrond die starten op heel kleine schaal en bewust voor buurtverkoop gaan opteren. Dat zou een oplossing kunnen zijn, want de verkoop van het bedrijf heeft volgens Hens vaak cynische gevolgen. “De boeren verkopen hun bedrijf dan aan de voedingsindustrie waar ze zelf ten onder aan zijn gegaan. Hun vrijheid zijn ze dan kwijt, maar voor de buitenwereld is dat niet te zien.”

Achterblijvers

Frankrijk voert nu campagnes om de boeren niet te laten overgaan op de wanhoopsdaad, want daarmee stopt het probleem ook niet. “Hun vrouwen, kinderen en schulden blijven achter”, zegt Hens. “Het probleem is daarmee dus allerminst opgelost. Ironisch is ook dat die campagnes gefinancierd worden door SEA, de Frans Boerenbond zeg maar. Terwijl dat net een van de grootste schuldeisers van boeren is.”

Boeren met vragen kunnen in België terecht bij ‘Boeren op een kruispunt’, op het nummer 0800 99 138 of op hun website. Wie vragen heeft over zelfmoord kan terecht op het nummer 1813 of op de website van de zelfmoordlijn.