"Veel vrouwen krijgen ten onrechte de diagnose van prikkelbaredarmsyndroom"

Wat is endometriose precies?

"Het is een aandoening waarbij cellen uit de baarmoeder zich verplaatsen en bijvoorbeeld in de buikholte terechtkomen" zegt gynaecoloog Carla Tomassetti (UZ Gasthuisberg / KU Leuven). "Tenminste, dat is de theorie die het meest aannemelijk lijkt, want er zijn nog andere theorieën over hoe endometriose ontstaat. Bijvoorbeeld dat het voor de geboorte gevormd wordt, of dat het om buikvliescellen gaat. In elk geval ruimt het lichaam die cellen niet op, maar gaan ze zich nestelen op de eierstokken, in de darmen, op de blaaswand. Daar gaan ze groeien en cystes vormen – de endometrioseletsels."

En waarom doet dat pijn?

"Goeie vraag. Daar is geen eenduidige verklaring voor, want de ene vrouw kan veel pijn hebben en de andere vrouw niet, terwijl ze toch een soortgelijk letsel hebben. Waarschijnlijk gaan de endometrioseletsels ontsteken en worden die zones daardoor gevoeliger voor pijn. Ook de zenuwen rond deze gebieden veranderen, waardoor de gevoeligheid voor pijn kan toenemen. Een pijnlijke menstruatie is typisch voor endometriosepatiënten."

Wordt endometriose erger elke keer als je menstrueert?

"De klachten steken vooral de kop op tijdens de menstruatie. Onder invloed van het hormoon progesteron zal op dat moment het baarmoederslijmvlies gaan afschilferen, bloeden, en uitgestoten worden. Dat is de menstruatie. Daarna zal het slijmvlies – het endometrium – weer dikker worden onder invloed van oestrogeen. Hetzelfde doet zich voor bij de endometriosecellen: ook die gaan bloeden, en vervolgens gaan de letsels groeien."

Wat zijn, naast menstruatiepijn, nog symptomen van endometriose?

"Als endometriose ingroeit in de wand van de darm kan dat darmklachten veroorzaken. Pijn bij stoelgang maken, diarree, constipatie … Die klachten worden vaak verward met het prikkelbaredarmsyndroom. Vaak krijgen vrouwen die diagnose, terwijl ze eigenlijk endometriose hebben."

"Als er letsels zijn ter hoogte van de blaas kun je blaasklachten krijgen, of bloed plassen. En als endometriose doorgroeit in de wand van de vagina kan dat veel pijn geven bij het vrijen. Een andere, minder frequente klacht is pijn in de borstholte, en ook een klaplong komt wel eens voor. Daarnaast is onvruchtbaarheid een belangrijk symptoom van endometriose."

Is die onvruchtbaarheid een symptoom van endometriose of een gevolg ervan?

"Allebei. Er zijn heel wat vrouwen die niet met pijn, maar met vruchtbaarheidsproblemen naar een arts trekken, waarna blijkt dat ze endometriose hebben. Tegelijk is het niet zo dat je altijd problemen zult hebben om zwanger te worden als je endometriose hebt. Een letsel kan de eileider stuk maken, er kunnen grote cystes in de eierstok zitten die de eicellen aantasten. En endometriose kan ook de innesteling in de baarmoeder verhinderen. Maar er zijn dus evengoed vrouwen met endometriose die op natuurlijke wijze kinderen krijgen."

Wat zijn de gangbare behandelingen?

"Daarvoor kijken we eerst naar het grootste probleem van de vrouw die voor ons zit. Heeft ze vooral pijn? Heeft ze een actieve kinderwens? In het eerste geval kun je pijnstillers nemen – ontstekingsremmers helpen het best – in combinatie met de anticonceptiepil. Die onderdrukt de cyclus. Als je zwanger wilt worden, kun je uiteraard de pil niet nemen. Dan is vaak een operatie nodig, om het endometrioseweefsel te verwijderen, soms in combinatie met een vruchtbaarheidsbehandeling. Ook bij vrouwen zonder kinderwens moeten we soms overgaan tot een operatie, omdat bijvoorbeeld de darm of de urineleider afgekneld worden."

Veel vrouwen hebben al heel wat artsen gezien voor ze de juiste diagnose krijgen. Is endometriose nog te onbekend?

"Te onbekend, en ook te weinig bevraagd. Er wordt vrouwen ook aangeleerd dat je vooral niet moet zeuren als je je menstruatie hebt. Dat het normaal is dat je buikpijn hebt. Maar ernstige pijn zou er niet bij mogen horen. We mogen niet accepteren dat meisjes niet kunnen functioneren als ze hun menstruatie hebben. Verder wordt endometriose misschien te weinig onderzocht als je bij een huisarts of gynaecoloog aanklopt. Artsen hebben er te weinig aandacht voor. Tussen het optreden van de eerste symptomen en de juiste diagnose zit in België vier à vijf jaar. Dat is veel te lang. Het betekent dat patiënten al die tijd niet de juiste behandeling krijgen. De vrouwen die bij mij op raadpleging komen, slepen vaak een rugzak en een lang verhaal met zich mee."

Kunt u die pijn omschrijven? Als vrouw is het moeilijk om te weten wat normaal is en wat niet.

"Abnormale pijn verhindert je om te doen wat je zou willen doen. Als je niet naar school kunt, niet kunt sporten, een afspraak met vrienden afzegt, niet kunt gaan werken omwille van de buikpijn. Of als je je moet volstoppen met pijnstillers om te kunnen functioneren."

Komt endometriose vaker voor dan vroeger?

"Die indruk hebben we soms. Maar we kunnen vandaag ook beter de diagnose stellen, dus misschien kun je die cijfers niet echt vergelijken. We weten wel dat de ziekte vaker voorkomt in geïndustrialiseerde landen zoals België dan in ontwikkelingslanden. Waaraan dat ligt, weten we niet. Is dat omwille van verontreiniging? Omdat vrouwen langer wachten om aan kinderen te beginnen? Omdat ze minder kinderen hebben en dus vaker menstrueren? In theorie loop je meer risico om endometriose te ontwikkelen naarmate je meer menstruaties hebt. In theorie, want ook dat is niet bewezen."

Als je endometriose hebt, is het dan slim om op jonge leeftijd al aan kinderen te beginnen?

"Vroeger zei men wel eens ‘Word maar rap zwanger, want na een zwangerschap verbetert je endometriose’. Dat is een slecht advies. Onderzoek laat zien dat sommige vrouwen inderdaad minder pijn zullen hebben na een zwangerschap. Maar bij anderen verandert er niets en een derde groep krijgt net meer pijn. Uiteraard is leeftijd een belangrijke factor als je kinderen wilt: hoe jonger de vrouw, hoe meer kans dat het lukt. Maar dat geldt ook voor vrouwen die geen endometriose hebben."

"Bij vrouwen die een kinderwens hebben en die ernstige cystes hebben, zou ik wel durven te suggereren om er sneller aan te beginnen. Of om eicellen in te vriezen."

Wat verwacht u dat er de komende jaren zal veranderen voor patiënten?

"De diagnose zal niet meer via een operatie gesteld moeten worden, maar zal kunnen gebeuren via een echo, en op langere termijn wellicht met een bloedtest. Er loopt nu onderzoek om de resultaten van echografieën te vergelijken met die van een operatie, en te kijken of een echo even betrouwbaar is om een diagnose te stellen. Vervolgens moeten gynaecologen opgeleid worden om met de nieuwe techniek te werken. Verder denk ik dat de chirurgische technieken beter zullen worden, en dat we beter zullen kunnen afwegen wie baat heeft bij een operatie of een vruchtbaarheidsbehandeling en wie niet. En tot slot hoop ik dat we ooit kunnen voorkomen dat vrouwen endometriose ontwikkelen. Ik heb zelf twee dochters, ik zou niet willen dat zij de ziekte krijgen. Maar er is nog veel werk."

Liesbeth Gijsel

Meer informatie en het integrale artikel vind je op eoswetenschap.eu

Beluister de podcast:

Lees ook: