De Wereld Vandaag
Waar komt de handdruk eigenlijk vandaan? En durven we het ooit weer te doen? "We worden allemaal Aziatisch"
di 28 apr. - 9:12
De meest symbolische vorm van begroeting - en ook de meest gebruikte in Europa - is de handdruk. “Het gebruik is niet eens zo oud”, vertelt Herman Roodenburg, professor emiritus van de KU Leuven in 'De Wereld Vandaag'. “We hebben het te danken aan de Engelse Quakers, een religieuze gemeenschap die in de zeventiende eeuw werd gesticht."
"Zij vonden dat toen gebruikelijke begroetingsvormen, buigen of de hoed afnemen, voorbehouden waren aan god of koningen, niet voor gewone mensen. Dus namen ze de handdruk over. Die was tot dan enkel bekend bij zakelijke transacties. Een deal werd beklonken met het schudden van handen.”
De “shakehands”
De Quakers populariseerden de handdruk in Engeland en daarna in de rest van Europa. Roodenburg: "Midden 19e eeuw belandde de handdruk in Frankrijk. De “shakehands” werd een begrip. Gustave Flaubert schrijft er in 1856 over in “Madame Bovary’. Daarna kwam Rusland aan de beurt. Toergenjev vermeldt het nieuwste Engelse gebaar in zijn boek “Vaders en zonen”. Zo zwermden de schuddende handen verder uit, uiteindelijk zelfs tot in Azië.”
“Het handendrukken veroverde in de 20e eeuw de wereld”, aldus Roodenburg. “In Frankrijk is het op bepaalde plaatsen de gewoonte om eerst het hele café de hand te schudden. Zelfs Japanners, die traditioneel buigen, durven wel eens de handen gebruiken."
"Toch is het handendrukken niet in alle periodes even populair. In Engeland was het in de jaren tachtig uit de mode. Ook bij ons verschilt het gebruik van generatie tot generatie. Vandaag is het dan weer in trek bij populistische leiders. Het doet de waarde van dit mooie, oude gebaar zelfs een beetje verloren gaan.”
Sociale afstand wordt automatisme
Sociaal psycholoog Frank Van Overwalle (VUB) is bijzonder verbaasd hoe de quarantainemaatregelen die het coronavirus moeten bestrijden een invloed hebben op het sociaal verkeer, op de handdruk en andere vormen van begroeting. “Ik zag het allemaal heel snel veranderen“, zegt Van Overwalle. “In enkele weken tijd heb ik fysieke afstand zien uitgroeien tot een automatisme. We vinden het al zelfs niet meer onwennig. Zolang er geen vaccin is, zolang er geen veilig gevoel is, zie ik de handdruk niet terugkeren. Het dreigt er zelfs uit te slijten.”
We gaan buigen of een knik geven
“We gaan meer Aziatisch, of Chinees worden”, gelooft Van Overwalle. “Misschien gaan we buigen of een knik geven. Ik zie dat we bij videochats met het handje naar elkaar zwaaien. Misschien gaan we nu wel meer naar het gelaat kijken. De maatschappij heeft de voorbije decennia grote evoluties gekend. De seksuele revolutie leidde tot toenadering. Maar dan kwam HIV dat aids veroorzaakt en werd alles een stukje beperkender. De recente #MeToo-beweging brengt zelfs een verandering in sociaal gedrag teweeg. We denken meer na of een bepaalde vorm van contact mag, of niet mag.”
Van Overwalle meende zelfs voor de coronacrisis al een opgang van het buigen of het knikken te zien. “Globaliseren doet ons wennen aan verschillende manieren van begroeten. We zullen altijd behoefte blijven hebben aan fysiek contact. De huidhonger zal absoluut blijven, toch in familiale of intieme kring. Ik ben er echter van overtuigd dat lichamelijk contact niet altijd iets zegt over sociaal contact. Ik vind het veel belangrijker te kunnen praten over gevoelens. Veel meer van betekenis is om taboes omtrent mentale problemen te doorbreken.”
