"We moeten allemaal militanter worden"

We moeten allemaal militanter worden 

Het dodelijke geweld op George Floyd roept overal ter wereld woede en verbijstering op. Terecht. Racistisch politiegeweld dat nog maar eens aangeeft hoe weinig zwarte levens betekenen in Amerika. Ook in België zijn de verontwaardiging en woede groot. Velen staan op om actie te voeren. Anderen stellen zich de vraag: ‘En wat met ons Belgen?  Zit racisme ook niet diep in ons? Moeten we zelf niet dringend en ingrijpend veranderen?

Oproepen tot onmiddellijke actie en grote veranderingen: het gebeurt steeds bij een dramatisch feit, een groot onrecht of een grote crisis. Maar wordt het niet gewoon tijd dat we allemaal permanent militanter worden? En ons wat minder afvragen: is het wel gematigd genoeg? Houden we wel genoeg rekening met iedereen? Stoten we niemand voor het hoofd? Kunnen we niet beter nog wat wachten? Kan het niet voorzichtiger, geleidelijker?

Militanten worden vaak als radicaal weggezet. ‘Moet het wel’ hoor je dan als die ideeën op tafel komen, die de bestaande denkbeelden uitdagen. Bart Brandsma geeft in zijn boeken over ‘Polarisatie’ net aan dat het op de tafel brengen van nieuwe ideeën behoort tot de basis van de democratie. Zolang nieuwe ideeën niet gekoppeld worden aan denigrerende waardeoordelen over groepen van mensen, moeten uitdagende visies en invalshoeken steeds welkom zijn.

Net daarom is activisme nodig.
Activisten kunnen pushen, protesteren en die veranderingen eisen waar een politicus niet kàn of wil voor vechten. Politici houden graag kost wat kost vast aan de status quo. Het wordt gebracht als pragmatische, realistische gematigdheid. ‘Don’t let the perfect be the enemy of the good’ heet het in de Amerikaanse politiek. Anders gezegd: er zijn alleen incrementele veranderingen mogelijk, streef dan ook niet naar een nirvana. Het wel doen wordt bestempeld als jeugdige koppigheid en zelfs onvolwassenheid. Maar is het net niet volwassen om wèl die grote veranderingen na te streven?

Om die druk tot verandering te creëren is militantisme nodig.
En dat moet niet gematigd. Militantisme moet per definitie een stuk oncomfortabel aanvoelen. De klimaatjongeren maakten veel politici en Belgen ongemakkelijk. Moest dat wel? Konden ze niet de woensdagnamiddag protesteren? Of terug gaan naar de schoolbanken na enkele weken, want het was toch al begrepen? Of was het niet allemaal een beetje onvolwassen?

Nu is er grote woede door het dodelijke, racistische geweld op George Floyd.
De vraag tot fundamentele veranderingen is groot. Maar worden we zelf niet heel ongemakkelijk als activisten in België ‘Zwarte Pïet’ willen afgeschaft zien, en vervangen door andere tradities? Als er excuses worden gevraagd van kerk, kapitaal en koning voor de kolonisatie? Als er systemisch racisme wordt blootgelegd en structurele veranderingen worden gevraagd? Als er op andere terreinen wordt gestreden voor een jaarlijkse progressieve belasting op de vermogens van multimiljonairs? Of als er wordt voor gepleit om niet langer te investeren in fossiele brandstoffen?

Hebben we dan allemaal niet de neiging om te zeggen, moet dit wel zo?
En toch: het zijn net die verwachtingen, dat uitdagen, die strijd die nodig zijn. Wat velen nu als radicaal beschouwen kan binnen een decennium normaal zijn. ‘Power concedes nothing without a demand’, zei de Amerikaanse abolitionist Frederick Douglass ooit. Hoe verander je de wereld? Overton, een neoliberale denker uit het midden van de 20ste eeuw gaf met zijn ‘Raam van Overton’ reeds aan hoe het ondenkbare mogelijk kan worden. Beeld je een verticaal raam in waarbinnen die ideeën vallen die op een bepaald moment als ‘acceptabel, verstandig of populair’ worden gezien. Politici zullen steeds binnen dat raamwerk moeten blijven om een politieke functie te winnen of te behou-den. Als je de wereld echter echt wil veranderen, dan moet je het raam verduwen: door onredelijk te zijn en radicaal vernieuwende ideeën zelfbewust op tafel te durven leggen. Op die manier wordt wat eerst ondenkbaar lijkt, uiteindelijk mainstream.

Is het nu niet het moment om allemaal wat militanter te zijn? Nu een gezondheidscrisis een wereldwijde systeemcrisis blootlegt. Nu er nood is aan een ‘Green Deal’ en een nieuwe ‘Social Deal’  die gelijke kansen en rechten creëert voor iedereen? Laat ons allemaal wat militanter worden. In plaats van steeds aan te dringen op matiging. Of gewoon niks te doen of niks te zeggen.
Laten we ons afvragen of de nieuwe ideeën niet werkelijk beter zijn. En er mee voor strijden.
Dan wordt het ondenkbare misschien uiteindelijk wèl mainstream.

Peter Verbiest,
Communicatiestrateeg voor maatschappelijke gedragsverandering
Bonka Circus

Lees ook: