"De basis blijft dat vluchtelingen mensen zijn, die op zoek zijn naar menswaardig leven"

Het traject van de Europese eenmaking volgde geen vast patroon. Het was een grillige lijn vol onverwachte kronkels. Er was nooit een draaiboek of een breed gedragen plan, en toch ontstond, stap voor stap, de Europese Unie. Met ‘Dit is Europa’ schreef Hendrik Vos de geschiedenis van Europa die iedereen wil lezen. “Het boek doet het erg goed, tot mijn groot plezier”, lacht Vos. “Mensen lijken het leuk en grappig te vinden, ondanks dat het 600 bladzijden telt."

Toch zou Vos zichzelf niet omschrijven als een 'eurofiel'. “Er zijn veel Europese beslissingen waar ik me niet in kan vinden. Ik vind niet alles fantastisch wat Europa doet. Als ik zelf de beslissingen zou moeten nemen, zouden ze wellicht helemaal anders zijn. Maar ik snap wel waarom bepaalde beslissingen genomen worden en dat probeer ik uit te leggen", vertelt Vos.

“Er zijn in Europa zoveel conflicten, meningen en enorm veel diversiteit. De Europese Unie is bijgevolg een compromissen-fabriek. Maar het zoeken naar compromissen is ook een teken van beschaving. Het is goed dat onze meningen verschillen, anders was het ook maar raar en saai. Maar dat zorgt er inderdaad wel voor dat er vaak en lang gedebatteerd moet worden om tot een bepaalde beslissing te komen.”

‘Het Mirakel van Schuman’

De geschiedenis van de Europese Unie is niet op één dag geschreven. Het is het verhaal van een manifest dat op sigarettenblaadjes is neergeschreven; het verhaal van Robert Schuman, 'de Vader van Europa', voor wie het Vaticaan op zoek is naar een heus mirakel. “Schuman wordt ook wel 'de Vader van Europa' genoemd, maar is eigenlijk ook een anti-held. Hij was saai, oud, liep krom en was niet grappig. Toch heeft Schuman alle deugden om heilig verklaard te worden. Het enige dat ontbreekt, is een mirakel. En daar zijn wij naar op zoek gegaan in de podcast. We bezoeken daarnaast allerlei plekken in Europa die een belangrijke rol gespeeld hebben bij het ontstaan van de Europese Unie”, vertelt Vos.

“Ik ken de geschiedenis van Europa al erg lang, maar ik heb me eens echt verdiept in het verhaal. De Europese Unie is niet, zoals velen denken, in één rechte lijn ontstaan. Ik ben op zoek gegaan naar wat er juist geschreven en gezegd is geweest. Wie speelde een rol? Wat waren de karakters? Wie waren de werkpaarden en wie zorgde voor de gezelligheid? Al die verschillende persoonlijkheden bij elkaar zorgden voor een samenspel, dat uiteindelijk geleid heeft tot wat we nu de Europese Unie noemen.”

Europa heeft een saai imago. Het wordt gezien als bureaucratisch, geldverslindend en zinloos. Klopt dat idee wel? "Europa heeft een bureaucratisch, saai en geldverslindend imago. Dat bureaucratisch gedeelte klopt voor een stuk, maar dat geldverslindend karakter klopt toch niet. Een klein land als Denemarken geeft bijvoorbeeld jaarlijks veel meer geld uit dan de Europese Unie. Het budget is een pak kleiner", vertelt Vos.

Het is een wonder dat ik het ongeval overleefd heb.

Een aantal maanden geleden overleefde Vos een ernstig auto-ongeluk. Sommigen zouden zelfs zeggen dat het een mirakel was. "Het ongeval is gebeurd tijdens de opnames van de podcast, waar we nog op zoek waren naar een mirakel. Het was een erg zwaar ongeval. Na enkele seconden bevond ik me ondersteboven in mijn auto, met gebogen metaal en gebroken glas rondom mij. Mijn lichaam had door de klap het stuur gebroken, maar het enige dat ik eraan heb overgehouden, was een gebroken ruggenwervel. Een wonder. We hebben dan het ongeval aangehaald bij het Vaticaan als mogelijk mirakel, en zij nemen dit heel erg serieus.”

“We hebben nu al enkele briefwisselingen gehad met het Vaticaan en ik heb zelfs een kerstkaartje van hen ontvangen. Het verhaal is dus zeker nog niet afgelopen, maar om het einde te kennen, zal je naar de podcast moeten luisteren", aldus Vos.

Jeugd

Vos is opgegroeid met zijn ouders en twee broers in Puurs. Ze hadden het niet breed, maar Vos heeft nooit het gevoel gehad dat hij iets miste. “Ik kom uit een eenvoudig gezin, maar ik heb nooit het gevoel gehad dat we in armoede zijn opgegroeid. Ik weet wel dat we op een lijst stonden, waardoor we regelmatig tweedehands spullen kregen. Zo kregen we met Kerstmis ook een mand vol lekkere spullen en één fles wijn. Dan dronken we met zijn vijven de ene helft op kerstavond en de andere helft een week later op oudejaarsavond”, vertelt Vos. Ik ben als kind nooit op sneeuwklassen gegaan en we hebben nooit grote reizen gemaakt, maar toch heb ik nooit het gevoel gehad dat we arm waren. Mijn ouders hebben dat ook erg slim aangepakt door de juiste prioriteiten te stellen. Zo rook ons huis altijd erg lekker naar vers gebakken brood, knutselden we veel en aten we elke dag vers dankzij de groenten uit de tuin en de eitjes van de kippen. We hadden dan wel niet de mooiste kleren, maar we kwamen ook niets tekort.”

Ook nu leeft Vos niet op grote voet en kan hij soms moeilijk om met het bekrompen karakter van de academische wereld. "Ik voel wel dat ik nu in een compleet andere wereld leef. De academische wereld wordt vaak als rijk beschouwd, met bepaalde bekrompen visies tot gevolg. Zo kijken bepaalde mensen neer op een plek als Bokrijk, terwijl dat voor mij een erg fijne en mooie plek was als kind. Daar kan ik soms moeilijk mee om", vertelt Vos. Ook de kledingvoorschriften van de academische wereld begrijpt Vos niet: "Een das is ook nog steeds een volslagen vreemd en bizar kledingstuk voor mij."

Professor Vos

Vos omschrijft zichzelf als iemand die erg veel geluk heeft gehad in het leven. Op zijn 26ste werd hij al benoemd tot professor politicologie. “Het was niet mijn plan, zeker niet om Europa professor te worden. Maar ik geef erg graag les. Ik ben niet gemaakt voor de politiek zelf, daar voel ik me niet goed bij, maar ik voel me erg goed in een auditorium.”

Vos houdt niet van moeilijke taal. "Als ik een verhaal vertel, wil ik het zo vertellen dat iedereen het begrijpt en beseft waarover het gaat. Er wordt vaak te moeilijke taal gebruikt, zowel door professoren, studenten en buiten de academische wereld. Als je ergens in een bos aan het lopen bent met je lief en je lief zegt: ‘ik hou van jou’, dan zeg je toch ook niet: ‘er wordt door mij ook van je gehouden’. Waarom zou je in een paper dan wel plots moeilijke taal moeten gebruiken? Dat is nergens voor nodig. Ik haal daarnaast ook enorm veel inspiratie uit kinderboeken. Ik koop minstens evenveel kinderboeken als 'grote mensenboeken'", lacht Vos.

Vluchtelingenproblematiek

Vos begrijpt niet hoe het vluchtelingendebat in de politiek zo is kunnen keren en dat niet de vluchtelingen, maar de inwoners als slachtoffer gezien worden. "Vluchtelingen zijn mensen die de loterij van de geboorte niet getroffen hadden. Zij zijn op het verkeerde moment, op de verkeerde plaats of in de verkeerde situatie geboren. Alleen door het daar slecht te treffen, komen ze in een situatie die zo uitzichtloos is, dat ze besluiten te vertrekken om toch iets van hun leven te kunnen maken. En soms maak je dan verkeerde keuzes. Maar ze vertrekken allemaal vanuit het idee om een beter leven te leiden en dat ergens anders te vinden. Dat is een basisbehoefte die ik kan begrijpen. Maar het ergste is de manier waarop de politiek het migratiedebat polariseert. Plots zijn wij de sukkelaars en moeten wij ons beschermen. Die omkeer kan ik moeilijk begrijpen", vertelt Vos.

Zolang wij het niet zien, maakt het ons niet uit wat ze doorstaan want dan is het niet ons probleem

"Niemand zegt dat migratie een gemakkelijk thema is en gemakkelijk op te lossen valt, daar gaan we nog lang mee worstelen. Toch blijft de basis dat vluchtelingen mensen zijn die op zoek zijn naar menswaardig leven. Maar zij worden afgeschilderd als een bedreiging en worden bijgevolg ontmenselijkt. Zolang wij het niet zien, maakt het ons niet uit wat ze doorstaan, want dan is het niet ons probleem. Dat cynisme kan me erg raken. Ik probeer af en toe in mijn columns het onderwerp aan te halen, maar ik moet daar altijd erg veel moed voor bij elkaar rapen, want de reacties zijn vaak erg hard. Dan valt mijn binnenkant in duizend stukjes”, aldus Vos. 

De toekomst van Europa

Volgens Vos heeft Europa zeker een toekomst: “Europa heeft een toekomst, maar het staat nog niet vast hoe die ingevuld zal worden. We zullen nog veel moeten ploeteren door de meningsverschillen. De Europese Unie is zo divers en we moeten er telkens in slagen om ons door die diversiteit te slaan en tot beslissingen te komen. Dat is natuurlijk niet evident”, vertelt Vos.

En dat geldt voor Vos voor iedereen: “Zoals het lied het zegt: ‘le vent nous portera’. We zien wel waar we komen. Als je er oog voor hebt, zijn er altijd mooie verhalen te vinden en mooie mensen te ontmoeten. Er blijven wonderlijke dingen gebeuren”, besluit Vos.

Luister hier naar de podcast 'Het Mirakel van Schuman': 

Touché gemist? Abonneer je hier op de podcast.

Luister ook: