"Veel artsen durven geen hormoontherapie voor te schrijven. Onzin!"

"Waarom moet de vrouw afzien?" Herman Depypere windt zich meermaals op tijdens ons gesprek in het Universitair Ziekenhuis in Gent. Hij onderzoekt de menopauze en hormonale substitietherapie, waarbij vrouwen oestrogeen en progesteron krijgen toegediend als ze die zelf niet meer aanmaken omdat ze in de menopauze komen. "De invloed van hormonen wordt onderschat", vindt hij. "Dan komt een patiënt bij mij die pijn heeft bij het vrijen en door haar gynaecoloog wordt afgescheept. 'Je bent al 64, moet jij nog seks hebben?' Een andere vrouw maakt zich zorgen omdat ze vijf kilo is bijgekomen en krijgt te horen 'Onze Lieve Heer heeft voorzien dat jij op jouw leeftijd een buikje krijgt, dat is om je kleinzoon op te leggen'.  Dat is toch triestig! Terwijl zij perfect geholpen zijn met hormonale subsitutietherapie."

Vanwaar komt die scepsis tegenover hormoontherapie?

"Die is er vooral gekomen na een grote studie uit 2002 (de Women’s Health Initiative of WHI, red.) waarin hormoontherapie in verband werd gebracht met een hoger risico op trombose en borstkanker. Achteraf is gebleken dat er wel wat haken en ogen aan dat onderzoek zaten. De proefpersonen waren wat ouder, gemiddeld 63 jaar, wanneer ze met de therapie begonnen. Bovendien zaten er rokers bij en vrouwen met obesitas of een hoge bloeddruk – allemaal ook risicofactoren voor hart- en vaatziekten en kanker. Daarnaast was het product dat ze kregen, te hoog gedoseerd en synthetisch. En, belangrijk: de vrouwen mochten geen opvliegers hebben. Het was een onderzoek dat in eerste instantie wilde nagaan welke impact de hormonen zouden hebben op de gezondheid. Nadien heeft men er de conclusie aan toegevoegd dat de therapie niet helpt tegen menopauzeklachten …"

"Dat onderzoek heeft een enorme aversie opgewerkt tegenover hormonen. Wereldwijd zijn bijna zes op de tien vrouwen gestopt met hun therapie. Veel artsen en farmabedrijven hebben zich ervan afgekeerd. Ze associëren hormonen nog altijd met borstkanker en trombose. In de opleiding van artsen wordt er weinig aandacht aan besteed."

Is er dan helemaal geen risico als je hormonen neemt?

"Jawel. Medicatie die je via de mond inneemt en die hoog gedoseerd is, kan het risico op trombose verhogen. En ook vrouwen die laat starten, na hun zestigste, moeten voorzichtig zijn. Zij kunnen al schade hebben aan hun bloedvaten, waardoor hun risico op een herseninfarct, trombose en dementie verhoogt als ze hoog gedoseerde pillen nemen. En synthetische preparaten die hoog gedoseerd zijn, kunnen het risico op borstkanker vergroten."

"Maar de meeste preparaten hebben vandaag een lage dosis, bevatten natuurlijke hormonen, en worden toegediend via een gel of spray op de huid, waardoor het middel heel traag in het bloed komt en de stollingsfactoren nauwelijks nog beïnvloedt. En doordat het om natuurlijke hormonen gaat, is ook het risico op borstkanker beperkt. Er is een internationale consensus: er is geen reden om vrouwen met klachten niet te behandelen. Maar uiteraard moeten vrouwen zich laten opvolgen via een mammografie om de twee jaar, net als iedereen."

(lees verder onder de foto)

Zijn er vrouwen die u geen hormoontherapie zou aanraden?

"Ja, vrouwen die borstkanker hebben of gehad hebben. Verder kan iedereen het nemen. Zelfs vrouwen zonder menopauzeklachten kunnen er baat bij hebben. Zo ben ik betrokken bij onderzoek naar het verband met dementie. Mogelijk zijn vrouwen die aanleg hebben om dementie te krijgen, omdat ze een risicogen dragen, enigszins beschermd door hormoontherapie. Hetzelfde geldt voor hart- en vaatziekten. Mogelijk hebben vrouwen met een wat hogere cholesterol of een hoge bloeddruk baat bij hormoontherapie. We zullen in de toekomst individueler werken, en bijvoorbeeld via een bloedtest nagaan welke vrouwen best hormonen nemen, en welke preparaten dat dan best kunnen zijn. Uiteraard hoeft niet iedereen aan de hormonen. Een vrouw die geen klachten heeft, veel sport, gezond is, geen verhoogde cholesterol heeft: die hoeft niets te nemen."

Toch lees ik bijvoorbeeld op de website van de Christelijke Mutualiteit dat hormoontherapie het risico op kanker en hart- en vaatziekten verhoogt, dat het niet helpt tegen gewrichtsklachten en dat je er best na zes maanden mee stopt.

"Dat is een kaakslag. Ze moeten dat van hun website halen. Die richtlijnen zijn compleet achterhaald. En wat gewrichtsklachten betreft: onderzoek heeft uitgewezen dat hormonale substitutietherapie wel degelijk helpt. Belangrijk, want zes van de tien vrouwen in de menopauze hebben last van stijve gewrichten. Ik weet niet waar de CM dat vandaan haalt."

"Ook de bijsluiters van de hormonale medicatie zijn al twintig jaar niet aangepast. Voor elk product is de bijsluiter van de zwaarste orale medicatie gekopieerd. Terwijl lokale preparaten veel minder krachtig zijn."

In de overgang hebben veel vrouwen ook last van stemmingswisselingen. Helpt hormoontherapie daar ook tegen?

"Hormonen zijn geen antidepressivum, laat dat duidelijk zijn. Maar als je ’s nachts warmte-opwellingen hebt en slecht slaapt, dat vreet dat ook aan je gemoed. En het wegvallen van hormonen is een stressmoment voor de hersenen. Als een vrouw die nog nooit een depressie heeft gehad, in de overgang plots mentale problemen krijgt, dan is de kans groot dat het door dat hormoonverval komt en dat ze geholpen is met hormoontherapie. Is een vrouw wel al eens depressief geweest, dan loopt ze meer risico om opnieuw in de problemen te komen op het moment van de menopauze. Maar ook voor hen kan hormoontherapie een meerwaarde zijn. Als die samen met een antidepressivum wordt opgestart, komen ze er vaak sneller weer bovenop."

"Er zijn trouwens veel vrouwen die een verkeerde behandeling krijgen. Ze krijgen antidepressiva omdat ze slecht in hun vel zitten, slaapmiddelen omdat ze vermoeid zijn en medicatie om hun hartritme te regelen omdat ze hartkloppingen hebben. Terwijl het gewoon om overgangsklachten gaat. Men onderschat wat hormonen doen."

Liesbeth Gijsel

Meer informatie en het integrale artikel vind je op eoswetenschap.eu

Beluister de podcast:

Lees ook: